Kontenierë të mbipopulluar, dhunë, tentativa për vetëvrasje nga fëmijët. Refugjatët në Lesbos jetojnë në kushte të tilla katastrofike saqë autoritetet po e evakuojnë pjesërisht kampin. A është marrëveshja BE-Turqi drejt fundit?

Herët në mëngjes në kampin Moria, të cilin banorët e quajnë vetëm "ferr", Ahmet Mohammed, refugjat nga Iraku, ka zënë rradhë për shpërndarjen e ushqimit për të marrë bukë dhe ujë për gruan e tij dhe katër vajzat e vogla. 

Tani ai ecën nëpër një labirint shtigjesh prapa në banesën e tij. Dielli të përcëllon, ndërsa kudo ndihet erë urine dhe vezësh të kalbura.

Fëmijët bërtasin, njerëzit e sëmurë ankohen në çadrat e tyre, gratë lajnë veten nën një çorape.

Në dysheme ka kudo shishe plastike, pelena, lëkura bananesh të shpërndara.

Miqtë më paralajmëruan për Morian, thotë Mohammed.

Ata thanë se kampi në ishullin grek të Lesbos ishte më i keq se lufta.

"Mendova se po talleshin."

BE po promovon Morian si një model: Emigrantët, në bazë të marrëveshjes për refugjatët që BE arriti me Turqinë në prill 2016, duhet të regjistrohen në kampin e ishullit dhe në të ashtuquajturat "pikat e nxehta" të tjera dhe më pas të dërgohen në Turqi. Por projekti ka dështuar. Marrëveshja BE-Turqi e ka kthyer Lesbos në një burg.

Sipas qeverisë greke, aktualisht ekzistojnë rreth 20,000 emigrantë në ishujt grekë - tre herë më shumë sesa kapacitetet e kampeve.

Në Lesbos, kushtet janë veçanërisht të pasigurta: organizatat e ndihmës flasin për një "katastrofë humanitare".

Kryebashkiaku i Lesbos, Spyros Galinos, paralajmëron për një "shpërthim social". Hotspot i BE-së Moria është bërë një simbol i dështimit të Europës me politikat për refugjatët.

Ahmet Mohammed, 38 vjeç, kishte një jetë të lumtur në Bagdad. Ai punonte si inxhinier, ndërsa gruaja e tij Fatima, ka studiuar mjekësi. 
Megjithatë, në fillim të vitit Muhamedi thotë se familja e tij ishte vënë në shënjestër të drejtuesve lokalë.

Babai i tij u rrëmbye nga milicitë. Muhamedi iku me gruan dhe vajzat e tij nga Turqia në Greqi. 

Autoritetet janë të mbingarkuara 

BE ka premtuar se procedurat për refugjatët në ishujt grekë do të zgjasin vetëm disa ditë.

Autoritetet greke, siç u tha, do të vendosin së bashku me zyrtarët evropianë që aplikimet për azil të kalojnë me procedurë të përshpejtuar.

Aplikantët që kanë të drejtën e mbrojtjes në Evropë do të shpërndahen midis vendeve të BE dhe të gjithë të tjerët do të ktheheshin në Turqi.

Por procesi ka pushuar ende pa nisur. Autoritetet janë të mbingarkuara. Disa emigrantë kanë pritur më shumë se dy vjet. Vetëm një pjesë e atyre që kërkonin mbrojtje u kthyen në Turqi, ashtu si pak u shpërndanë në Evropë, pasi shumica e vendeve refuzojnë të pranojnë refugjatët.

Ndërkohë, ishujt grekë janë të mbipopulluar. Pothuajse 9,000 emigrantë aktualisht banojnë në kampin Moria, i cili ka kapacitet vetëm për rreth 2,230 njerëz. 

Muhamedit i është dashur të presë 10 muaj në Lesbos vetëm për të aplikuar për azil.

Për gjashtë muajt e parë, ai dhe familja e tij jetuan në një kontenier në Moria, ku 70 deri në 80 vetë ndanë një tualet dhe tejmbushën objektet e thyera sanitare.

 Inspektorët e shëndetësisë po ankoheshin vetëm për "mbeturinat e pakontrollueshme" në kamp.

Muhamedi njofton se ka pasur edhe konflikte mes refugjatëve, deri përleshje me thika.

"Policia përdori gaz lotsjellës. Vajzat e mia nuk vunë gjumë në sy nga frika"tregon ai.

Gulçim, sëmundje lëkure, problemet mendore

Në fillim të verës, Muhammedi dhe familja e tij u zhvendosën në një korije të egër pranë kampit zyrtar, ku tani jetojnë disa mijëra emigrantë.

Ai fle në një çadër që e bleu nga një sirian. Ai ka krijuar një kolltuk gjumi me fletë plastike.

"Nuk e di se sa shumë mund të durojmë jetën këtu", ankohet ai.

Kancelarja Angela Merkel vazhdon të lavdërojë marrëveshjen BE-Turqi si një sukses.

Ajo vuri në dukje se numri i refugjatëve që largohen nga Turqia drejt Greqisë ka rënë në mënyrë dramatike që nga pranvera e vitit 2016.

Gjendja e refugjatëve në Lesbos nuk duket të luajë një rol të madh në këtë projekt-ligj.

Gjithsesi, vendet e BE si Italia ose Hungaria do të preferonin ta shihnin kontinentin plotësisht të lirë nga përgjegjësia e tij për ata që kërkojnë mbrojtje.

"Evropianët po zbulojnë vlerat e tyre çdo ditë në Lesbos", thotë Idoia Moreno, e cila punon si infermiere për organizatën "Mjekët pa Kufij".

Moreno dhe kolegët e saj kujdesen për gratë dhe fëmijët e kampit që vuajnë nga frymëmarrja, sëmundjet e lëkurës ose problemet e shëndetit mendor.

Kryesisht nxitimi është aq i madh, sa klinika duhet të mbyllet në orën dhjetë të mëngjesit.

Moreno ka punuar në Kongo dhe Republikën e Afrikës Qendrore, por kurrë nuk ka përjetuar aq shumë mjerim si në Lesbos, thotë ajo. 

Kampi është i mbingarkuar dhe pa shpresë, dhuna është e pandashme. Njerëzit të cilët ndonjëherë janë traumatizuar rëndë, nuk gjejnë mbrojtje.

Terapi për fëmijët e traumatizuar

Një e katërta e fëmijëve dhe adoleshentëve me të cilët stafi i Mjekëvepa Kufij foli në pranverë, kishin menduar ose u përpoqën të vrisnin veten. 

"Është e vështirë të mos humbasësh besimin tëk njerëzimi në Lesvos", thotë Morena. 

Kushtet e jetesës në kampin Moria janë aq të zymta që kryeministri grek Alexis Tsipras ndjehet i detyruar të veprojë tani. 

Autoritetet nisën të hënë evakuimin e qindra refugjatëve "veçanërisht të cenueshëm" në territorin grek, pas thirrjeve për muaj të tërë nga organizatat humanitare. 

Në këtë mënyrë, qeveria në Athinë ka gjasa të lehtësojë emergjencën më të madhe në Lesbos në afat të shkurtër. 

Megjithatë, krijon probleme të reja: Numri i refugjatëve në Greqi është rritur ndjeshëm gjatë javëve të fundit. 

Nëse emigrantët tani janë në gjysmë të rrugës për në Athinë, kjo mund të inkurajojë edhe më shumë njerëz që të dalin nga Turqia në Greqi. 

Europa është përsëri në fillim të politikës së refugjatëve.