Alfred Lela
Nëse takon një toskë, ai të flet për fshatin e të parëve dhe rrezatimin e tij në botë. Nëse ndesh një gegë, ai të flet për Shqipërinë, mbarë e prapë, a thua se e ka krijuar vetë dhe vetëm ai mund ta shpëtojë. Nëse takon një tiranas, i cili as nuk vret mendjen, dhe as nuk e di nëse është gegë a toskë, të flet se, si jugori edhe veriori, ia kanë marrë shpirtin e tokat dhe as nuk ia dinë për nder. Madje ende nuk dinë të thonë as ‘tirons’.
Shqipëria ka vetëm këto grupe të mëdha. Të cilat shqetësohen me një gjë: si të klasifikojnë si pakicë grupin tjetër. Pakicat e vërteta as i njohin dhe as i luftojnë, sepse nuk paraqesin rrezik.
Ky rrezik i ka bërë gegët të quhen, sidomos në kohë krizash pushteti apo identitare ‘malokë’. Në gjysmën e parë të shekullit 20, ata zotëronin shumicën e pushtetit politik. Në gjysmën e dytë nuk zotëronin asgjë, por sërish shiheshin si të rrezikshëm, kryesisht për shkak të “lidhjeve” me qendra të anti-komunizmit në Europën perëndimore. Kundër tyre pati përpjekje sistematike dhe sistemike për t’i përulur, duke i kthyer në qytetarë të dorës së dytë.
Me rënien e komunizmit ata u rikthyen në qendër të gjërave, duke marrë rol parësor në rrëzimin e tij. Qyteti Studenti, një përqendrim ardhacakësh, u bë vatra e shpërthimit të revolucionit anti-komunist. Po, revolucionit iu bashkuan shumë të tjerë, punëtorë nga lagjet dhe intelektualë të Tiranës. Por, vetëm pasi Azem Hajdari me disa ‘malokë’ ua hodhën frikën e vrarë te këmbët.
Ka një rizgjim të herëpashershëm të gegofobisë. E gjen te këngëtarë të pop-kulurës, apo te njerëz të politikës. Ben Blushi, e ka pikasur saktë në librin ‘Hëna e Shqipërisë’: pop kultura e re po flet gegnisht. Shihni tekstet e këngëtarëve nga Tirana, apo më poshtë në jug, që tingëllojnë kosovarisht. Elitat në Kosovë, dikur, kërkonin që të përdorej standardi; tani janë përçuesit e pop kulturës në Tiranë që lëvrojnë gegnishten.
Thuhet se gjuhë bëhet dialekti që e fiton luftën; kjo ndodhi pas fitores së partizanëve toskë në 44-ën. Por gegët kanë fituar luftën e Kosovës në vitin 1999. Ky zgjerim gjeografik, historik dhe shpirtëror, i ka bërë ata edhe njëherë ‘të rrezikshëm’.
Sido që të shihen, ata nuk përbëjnë rrezik për shpërbërjen e kombit dhe punojnë vetëm për forcimin e tij. Rreziku rri në kokat e atyre që, kur i takon të flasin për fshatin e tyre dhe kujtimin e perandorisë osmane, jo për Shqipërinë.
Malokët, që nga Pjetër Bogdani e deri te Rita Ora, janë në pulsin shqip të kombit
