-

Vendimi i Gjykatës së Strasburgut për rrëzimin e ankimit të bërë nga ish gjyqtarja e gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë Altina Xhoxhaj, për shkarkimin e saj nga detyra nga procesi i vettingut, ka shkaktuar debate e reagime të forta në Shqipëri, pasi shikohet si një test për vettingun në tërësi.

Menjëherë pas vendimit, palë në këtë debat janë bërë kryeministri Edi Rama, ministrja e drejtësisë Etilda Gjonaj dhe eksponentë të mazhorancës dhe ambasadorja amerikane në Tiranë, qe e cilësuan vendimin si konfirmues të drejtësisë së vettingut në Shqipëri.

Por edhe ekspertë të fushës kanë mbetur të habitur për këtë vendim, duke theksuar shkeljen e parimeve kryesore të drejtësisë ndërkombëtare e madje, lejimin e një rasti të konfliktit të interesit, për shmangien e të cilit edhe gjykatat shqiptare kanë krijuar tashmë një praktikë pozitive duke e shmangur në shumicën e rasteve.

Juristët kanë ngritur pikëpyetje të mëdha mbi vendimin duke u bazuar jo vetëm tek argumentet themelore të mendimit te pakicës së gjyqtarëve të Strasburgut, por edhe tek pjesëmarrja e Darian Pavlit, në trupën gjykuese të gjykatës Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut, si anëtar i zgjedhur nga Shqipëria me propozimin dhe me votat e mazhorancës së PS.

Në vetë jetëshkrimin zyrtar të Dorian Pavlit, thuhet se ai ka shërbyer si këshilltar i Komisionit të Posaçëm Parlamentar i Reformës në Drejtësi (drejtuar nga Fatmir Xhafaj), ndërkohë që pak vite më vonë, në 2020 dhe 2021 rezulton se ka qenë pjesë e trupës gjykuese që ka shqyrtuar ankimin e parë për vettingun në Shqipëri.

Kontrolli i gjyqtarëve dhe prokurorëve (vettingu) ishte një nga kolonat kryesore të reformës në drejtësi për draftimin e të cilës Darian Pavli ka qenë i angazhuar zyrtarisht, madje rezulton se ka pasur angazhim të dyfishtë edhe si ekspert i fondacionit Soros, që njihet si një nga mbështetësit kryesorë të reformës në drejtësi në vend.

Pikërisht shtyllën kryesore të kësaj reforme, ora vettingun, duket se Pavli ka pasur rastin ta gjykojë po vetë si anëtar i trupës së Gjykatës së Strasburgut që ka vendosur rrëzimin e padisë së Altina Xhoxhajt.

Eshtë e paqartë sesi ka ndodhur që avokatët e Xhoxhajt nuk kanë kërkuar përjashtimin e Pavlit nga gjykimi i këtij rasti për konflikt interesi. Gjithashtu e paqartë është edhe se si vetë gjyqtari apo gjykata nuk e kanë shmangur këtë rast, që për juristët konsiderohet flagrant dhe në konflikt të hapur interesi.

Edhe vetë emërimi i Darian Pavlit në gjykatën e Strasburgut është shoqëruar me një klimë mosbesimi nga ana e opozitës. Në lidhje me këtë kandidaturë gjatë kohës së propozimit dhe përzgjedhjes së tij ka reaguar edhe ish-deputeti i Partisë Demokratike, Tritan Shehu.

I pranishëm në grupin parlamentar të PPE në Këshillin e Evropës, Shehu bëri publike shqetësimet e opozitës në lidhje me propozimin e qeverisë për në Gjykatën e Strasburgut.

“Kryetari Basha ka denoncuar disa herë faktin se procesi i përzgjedhjes në Shqipëri është bërë larg rregullave të nevojshme e principeve demokratike, duke qenë në vazhdën e kapjes së drejtësisë nga Rama.

Unë i ringrita këto shqetësime në grupin e PPE të Asamblesë së Këshillit të Evropës. Theksova se e gjithë procedura e përzgjedhjes është realizuar e mbyllur, pa asnjë transparencë, pa u marrë mendimi i Kuvendit e opozitës, pa asnjë konsultim me organizmat e gjera të sistemit tonë të drejtësisë, të specialistëve, të forumeve të tyre, etj.”, tha Shehu në rrjetet sociale.

Ai shtoi se një pikë tjetër shqetësuese është fakti se kandidatura për në Gjykatën e Strasburgut nuk ka kaluar akoma në sitën e vetingut.

Pjesë nga mendimi i gjyqtarëve të pakicës në gjykatën e Strasburgut:

20. Për të përmbledhur dhe sqaruar më tej, ky mendim argumenton: (a) se parimi i efektivitetit mbështet qasjen e miratuar nga Gjykata në Guðmundur Andri Ástráðsson (cituar më lart), ku kërkesat e pavarësisë dhe paanësisë janë përbërës të domosdoshëm të kërkesës i një “gjykate të krijuar me ligj” për qëllimet e nenit 6 § 1 të Konventës; dhe (b) se parimi i përmendur do të minohej nëse kërkesa e nenit 6 § 1 për një “gjykatë të krijuar me ligj” do të interpretohej dhe zbatohej në mënyrë të tillë që të mbulonte: (i) një organ i cili ishte institucionalisht, nga ligji i themelimit të tij, i dënuar të mos jetë i pavarur dhe i paanshëm për shkak të faktit të akumulimit brenda kompetencës së tij, përveç funksioneve gjyqësore, funksione të tjera të papajtueshme me të parën; dhe (ii) një dhomë apelimi brenda një sistemi ligjor që synon posaçërisht të vendosë “ankesat” që vijnë nga një organ gjyqësor me mungesë të pavarësisë institucionale dhe paanësisë.

21. Për më tepër, për mendjen time, pasi seanca dëgjimore publike para KPK nuk mund të konsiderohet si një seancë dëgjimore publike para një “gjykate të themeluar me ligj”, dhe që nga Dhoma e Apelit – pavarësisht nëse ishte apo jo një “gjykatë e themeluar nga ligji ”- nuk lejoi një seancë dëgjimore publike, kërkesa e nenit 6 § 1 për një seancë dëgjimore publike nuk ishte përmbushur në çështjen në fjalë dhe për këtë arsye ka pasur shkelje të kësaj dispozite edhe mbi atë bazë.

22. Për keqardhje, sipas mendimit tim modest, ndërsa qëllimi i Aktit të Vettingut, siç thuhet në seksionin 1 të atij Akti, ishte “të garantonte funksionimin e duhur të shtetit të së drejtës, pavarësinë e vërtetë të sistemit gjyqësor, si dhe rivendosjen të besimit të publikut në institucionet e [atij] sistemi ”(shih paragrafin 120 të aktgjykimit), në fund të fundit mund të thuhet se Akti doli se i mungonte vetvetiu në atë që synohej të parandalonte. Kjo është një pasojë shumë serioze në një fushë të ligjit që është shumë e ndjeshme në Shqipëri, por, në të njëjtën kohë, mund të ketë gjithashtu pasoja për sundimin e ligjit në përgjithësi, duke përfshirë, sigurisht, administrimin e drejtësisë, pavarësinë të gjyqtarëve dhe ndarjen e pushteteve.

23. Pasi kam arritur në përfundimin se nuk kishte asnjë “gjykatë të krijuar me ligj” për të dëgjuar dhe vendosur mbi bazueshmërinë e çështjes së kërkuesit, nuk e konsideroj të nevojshme të merrem me dy arsyet e tjera të ngritura nga kërkuesi në lidhje me mungesën e pavarësisë dhe paanshmëria e KPK, domethënë, (i) se ishte i përbërë nga anëtarë jo-gjyqësorë të cilëve u mungonte profesionalizmi dhe përvoja e duhur, dhe (ii) që anëtarët e KPK-së të emëroheshin nga Parlamenti pa ndonjë përfshirje të gjyqësorit.

24. Siç ka bërë kolegu im i shquar, Gjyqtari Dedov, në mendimin e tij mospajtues, të bashkangjitur në aktgjykimin aktual, unë dëshiroj t’i referohem asaj që Gjykata vërejti në Baka kundër Hungarisë [GC], 20261/12, § 172, 22 Qershor 2016, në lidhje me parimin e pandryshueshmërisë së gjyqtarëve si një element kryesor për ruajtjen e pavarësisë së tyre